ปัจจุบันผู้บริโภคส่วนใหญ่รวมทั้งผู้สูงอายุหันมาให้ความสำคัญกับการดูแลสุขภาพมากขึ้น ทำให้เทรนด์อาหารเพื่อสุขภาพเกิดขึ้นมากมาย แต่หนึ่งในปัญหาหลักที่พบในผู้สูงอายุ คือ อนุมูลอิสระในร่างกายที่เพิ่มขึ้น แต่กลับมีการสร้างสารต้านอนุมูลอิสระที่ลดลง ส่งผลเสียต่อสุขภาพ และเป็นสาเหตุของการเกิดโรคต่าง ๆ เช่น โรคชรา โรคหัวใจ โรคมะเร็ง โรคความจำเสื่อม เป็นต้น โดยปกติแล้ว ร่างกายสามารถสร้างสารต้านอนุมูลอิสระได้เอง หรือ ได้รับจากการรับประทานผัก ผลไม้ และสมุนไพรชนิดต่าง ๆ แต่ผู้สูงอายุส่วนใหญ่ไม่สามารถรับประทานผักและผลไม้ ซึ่งเป็นแหล่งของสารต้านอนุมูลอิสระได้อย่างเพียงพอ ซึ่งมีปัจจัยหลายประการ เช่น ความสามารถในการเคี้ยวลดลง สุขภาพเหงือกและฟันไม่แข็งแรง ต่อมรับรสทำงานได้ไม่ดี และภาวะเบื่ออาหาร จากข้อมูลข้างต้น ทีมวิจัยนักเรียนชั้นมัธยมศึกษา โรงเรียนมหิดลวิทยานุสรณ์ ประกอบด้วย นายปรินทร์วริศร์ ปังประเสริฐกุล นายปณิธาน วีระโอฬารกุล นางสาวณุจุฑา ธรรมสุเมธ ดร.ณุจุฑา ธรรมสุเมธ ครูสาขาวิชาเคมี และ ผศ.ดร.สิริรัตน์ พานิช อาจารย์สาขาเทคโนโลยีสุขภาพ เครื่องสำอางและการชะลอวัย คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร ที่ปรึกษาวิจัย จึงได้ร่วมกันพัฒนาผลิตภัณฑ์เจลลีอ้ายอวี้ผสมตรีผลา เพื่อเป็นอาหารทางเลือกที่ช่วยให้ผู้สูงอายุได้รับสารต้านอนุมูลอิสระเพิ่มขึ้น มีประโยชน์ต่อร่างกายและสุขภาพ อีกทั้งรับประทานง่าย
ดร.ณุจุฑา ธรรมสุเมธ ครูสาขาวิชาเคมี กล่าวว่า ผลิตภัณฑ์ตรีผลาที่มีวางขายส่วนใหญ่อยู่ในรูปแบบของเครื่องดื่ม ซึ่งมีรสชาติขมและฝาด รับประทานยาก จึงไม่ได้รับความนิยมจากผู้บริโภคมากนัก ส่วนการรับประทานในรูปแบบของยาเม็ด หรือ แคปซูลก็อาจจะเกิดปัญหาสำหรับผู้ที่มีปัญหาด้านการกลืน โดยเฉพาะผู้ป่วย หรือ ผู้สูงวัย นอกจากนี้ การรับประทานตรีผลาแบบเครื่องดื่ม หรือ แบบต้ม จะเกิดการดูดซึมได้ดีกว่า จึงให้ผลลัพธ์ที่ดีกว่าการรับประทานแบบแคปซูล ดังนั้น การนำมาทำเป็นอาหารเสริมรูปแบบเจลลี จึงกลายเป็นนวัตกรรมที่ตอบโจทย์มากกว่า อีกทั้งยังสามารถนำมาประยุกต์และปรับปรุงรสชาติให้หลากหลาย ตอบโจทย์ผู้บริโภคที่เกิดความเบื่อหน่ายในอาหารเสริมรูปแบบเดิม และมองหาผลิตภัณฑ์แบบใหม่ที่ดีขึ้น ทั้งนี้ “เจลลี อ้ายอวี้” ได้มาจากการคั้นเมือกจากเมล็ดอ้ายอวี้ เป็นพืชจำพวกมะเดื่อเถา โดยเมือกที่ได้มีสารเพกติน ใช้เป็นส่วนประกอบในเจลลี จุดเด่น คือ สามารถแข็งตัวที่อุณหภูมิห้อง ทำให้ไม่เสียคุณค่าทางสารอาหาร โดยเฉพาะสารต้านอนุมูลอิสระที่อาจสลายตัวจากความร้อนในขั้นตอนของการเกิดเจล ซึ่งต่างจากสารเพกทินที่มาจากแหล่งอื่นในธรรมชาติ เช่น แอปเปิ้ล และผลไม้ตระกูลซิตรัส (ส้ม เกรปฟรุต) ส่วนมากต้องใช้กรดและอุณหภูมิสูงในการทำให้เจลลีแข็งตัวนั่นเอง
ด้าน ผศ.ดร.สิริรัตน์ พานิช อาจารย์สาขาเทคโนโลยีสุขภาพ เครื่องสำอางและการชะลอวัย คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร กล่าวว่า การวิจัยได้ศึกษาหาอัตราส่วนของเมล็ดอ้ายอวี้ที่เหมาะสมในการผลิตเป็นเจลลีสมุนไพร จากนั้นนำสมุนไพรที่เป็นแหล่งสารต้านอนุมูลอิสระสูง เช่น สมอไทย สมอพิเภก มะขามป้อม สมอเทศ โกจิเบอร์รีแดง โกจิเบอร์รีดำ ตรีผลา (สมอไทย สมอพิเภก มะขามป้อม) และ จตุผลา (สมอไทย สมอพิเภก มะขามป้อง สมอเทศ) มาวิเคราะห์ค่าความสามารถในการต้านอนุมูลอิสระ โดยรวม (TAC) และหาปริมาณสารประกอบฟีนอลิกทั้งหมด (TPC) และเลือกสมุนไพรที่มีความสามารถในการต้านอนุมูลอิสระสูงมาผสมในผลิตภัณฑ์เจลลีอ้ายอวี้ จำนวน 2 สูตร คือ สูตรเจลลีอ้ายอวี้ตรีผลา และ สูตรเจลลีอ้ายอวี้ตรีผลาผสมชะเอมเทศ ซึ่งจากการทดสอบความสามารถในการต้านอนุมูลอิสระโดยรวม พบว่า สมุนไพรที่ให้สาร TAC สูงที่สุด คือ ตรีผลา และสมุนไพรที่ให้สาร TPC สูงที่สุด คือ สมอพิเภก และด้านการทดสอบคุณภาพทางประสาทสัมผัส พบว่า เจลลีตรีผลาที่มีการเติมชะเอมเทศ มีคะแนนความพึงพอใจในภาพรวมมากที่สุด เนื่องจากมีรสชาติกลมกล่อม และลักษณะภายนอกน่ารับประทานมากกว่า
“ผลิตภัณฑ์เจลลีอ้ายอวี้สูตรสมุนไพรตรีผลาต้านอนุมูลอิสระ ได้รับการจดอนุสิทธิบัตร เมื่อเดือนกรกฎาคม 2566 ที่ผ่านมา นอกจากนี้ ผลงานวิจัยชิ้นนี้ยังได้รับรางวัลเหรียญทอง จากการประกวดโครงงานวิทยาศาสตร์และนวัตกรรมระดับนานาชาติ ในงาน The 24th International Elements Fair (IEF 2023) จัดโดย Anderson Serangoon Junior College สาธารณรัฐสิงคโปร์ และ รางวัลชมเชย จาก การประกวดผลงานวิชาการการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือกแห่งชาติ ครั้งที่ 20 จาก กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข เมื่อเดือนมิถุนายน 2566 ที่ผ่านมา อีกด้วย ซึ่งทีมวิจัยจากโรงเรียนมหิดลวิทยานุสรณ์ และ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร คาดว่า จะพัฒนาต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์ออกสู่ท้องตลาด เพื่อเป็นอาหารทางเลือกในรูปแบบของเจลลีที่เคี้ยวและกลืนได้สะดวกสำหรับผู้สูงอายุที่ต้องการได้รับสารต้านอนุมูลอิสระที่เพียงพอ นอกจากนี้ จะต่อยอดผลิตภัณฑ์ไปประยุกต์กับตำรับสมุนไพรไทยชนิดอื่น ๆ เพื่อเป็นนวัตกรรมอาหารเสริมรูปแบบใหม่ ที่ตอบโจทย์สำหรับผู้สูงอายุที่มีปัญหาสุขภาพอย่างแท้จริง” ผศ.ดร.สิริรัตน์ กล่าว
ทั้งนี้ ผู้สนใจสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ สาขาวิชาเทคโนโลยีสุขภาพ เครื่องสำอางและการชะลอวัย คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ราชมงคลพระนคร โทร. 02-836-3000 ต่อ 4156, 4159 หรือ สาขาวิชาเคมี โรงเรียนมหิดลวิทยานุสรณ์ โทร. 02-027-7850 ต่อ 622
